Đạo Phật với Thời Đại

 

Trong cuộc sống thường nhật chúng ta vẫn hay bắt gặp những cách xưng gọi như: mô phật, lạy chúa,…(mô phật, có lẽ bắt nguồn từ cách nói tắt của cụm từ: nam mô a di đà phật). Như vậy, tâm thức tôn giáo vẫn luôn ngự trị trong mỗi chúng ta, dẫu nhiều hay ít. Người ta nói mô phật khi gặp điều không hay xảy đến với bản thân mình, người thân, nên tự thân phật giáo sinh ra là để cứu khổ, để bớt khổ cho đời.

Cũng như mọi hình thái ý thức của xã hội loài người, phật giáo ra đời và phát triển gắn liền với khả năng sinh tồn và phát triển của dân tộc. Ở Việt Nam phật giáo đã từng có một bề dày lịch sử hơn mười tám thế kỷ và trong quá trình đó, phật giáo đã thực sự hội nhập vào nền văn hoá Việt Nam, và trở thành nhân tố không thể thiếu trong tổng thể kinh tế- văn hoá- xã hội việt Nam.

Thời đại ngày nay ,với quá trình giao lưu mở cửa ,hội nhập với nền kinh tế thế giới đương đại,Phật giáo việt Nam không những không bị mai một đi mà ngày càng khẳng định ý nghĩa của nó đối với đất nước và thời đại.Phật giáo đặc biệt có ảnh hưởng sâu sắc đến vấn đề tư tưởng và lý tưởng của mỗi con người-một nhân tố quan trọng nhất trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước.

Albert Einstein,người  đã làm rung chuyển thế giới khoa học với phát kiến  vĩ đại : thuyết tương đối. Công thức nổi tiếng của ông  E=mc²,cho thấy vật chất và năng lượng là những thể có thể hoán đổi với nhau của cùng một chất. Đây là phát minh đã tạo nên một cuộc cách mạng hoá những khái niệm căn bản về thực tại, đi ngược lại với những quan điểm trước đó. Đồng thời ông còn  là nhà triết học lỗi lạc của thế giới với những nhận định hết sức sâu sắc về xã hội,con người và tư duy.Trong số những tư tưỏng ấy, ta bắt gặp rất nhiều điểm tương đồng giữa Einstein và Đức phật-Người sống cách ông hàng thiên niên kỷ.Xin mượn một trích dẫn câu nói của Einstein như là một minh chứng cho vị thế của Phật  giáo  đối với đời sống ngày nay:

                   “The relegion of the future will be a cosmic religion.It would transcent a personal God and avoid dogmas and theology.Covering both the natural and the spiritual, it shuold be based on a religiuos sense, arising from the experience of all things,natural and spiritual,as a meangingful unity.Buddhism answers this description.If there is any religion that would cope with modern scientific needs, it would be Buddhism.”

Dịch: Tôn giáo tương lai sẽ là một tôn giáo vũ trụ.Nó phải vượt trên một thượng đế cá nhân,tránh giáo điều và thần học. Bao quát cả hai lĩnh vực,tư nhiên và  tâm linh, nó phải dựa trên một ý thức tôn giáo ,nảy sinh từ thực nghiệm của mọi sự vật ,tự nhiên và tâm linh,như một thực thể  thống nhất có ý nghĩa.Phật giáo đáp ứng được một mô tả như vậy. Nếu có một tôn giáo thoả mãn được những yêu cầu của khoa học hiện đại thì tôn giáo đó là Phật giáo.(Minh Chi dịch, “Phật giáo Việt nam thế kỷ 21”,Nxb Tôn giáo ,Hà nội,2005).

Phật giáo ngày nay ngày càng khẳng định tính ưu việt của nó trong đời sống xã hội.Sở dĩ có được điều này vì không giống như bất kỳ một tôn giáo nào khác, Phật giáo không chấp nhận một đấng tối cao toàn năng độc tôn. Sức mạnh là ở sự đoàn kết, hợp sức của hằng hà sa số chư Phật trong vô lượng kiếp. Sự giác ngộ và giải thoát là nằm trong chính bản thân con người ,biết: “tự mình thắp đuốc lên mà đi”. Đức Phật luôn khuyên răn con người hãy biết tin tưỏng vào khả năng của chính mình để giác ngộ và giải thoát.Tư tưởng ấy rất cần thiết đối với mỗi người trong đời sống hiện nay.Xã hội ngày càng phát triển với tốc độ nhanh chóng của nó thì mỗi người cũng phải tự mình vươn lên để xây dựng cuộc sống tốt đẹp cho bản thân và xã hội.

Phật giáo phát huy tinh thần cái tôi như một động lực thúc đẩy sự phát triển cá nhân trong bối cảnh xã hội và thời đại. Đồng thời Phật giáo cũng đề cao sự đóng góp của cái tôi trong Cái Ta rộng lớn .Sự phát triển của mỗi cá nhân cần là động lực cho phát triển xã hội ,và ngược lại phát triển xã hội sẽ thúc đẩy tiến bộ của mỗi cá nhân:”con ngưòi ,bị thôi thúc bởi những cơn khát ,chạy loanh quanh như con thỏ mắc bẫy:vậy hãy để cho kẻ khất thực xua đi cơn khát ,bằng cách đấu tranh để bản thân không còn đam mê”.(Gặp gỡ tư tưởng Einstein và Đức Phật, Nxb Văn nghệ, 2005). Con người cần biết kiềm chế những dục vọng quá độ của mình để không phương hại đến nỗ lực của người khác.Cần biết điểm dừng khi cần thiết vì trong cuộc sống còn có những con người muốn phấn đấu thay đổi cuộc sống cơ cưc của hiên tại nhưng họ hầu như mất hết những cơ hội . Đôi khi,bố thí  cũng là một phương cách để con người thêm phần ý nghĩa trong cuộc sống tẻ nhạt của mình.

Tư tưởng sâu sắc mới mẻ của Phật giáo còn thể hiện ở tinh thần tôn trọng sự thật,tôn trọng chân lý .Niềm tin tôn giáo ,cũng giống như các lý thuyết của khoa học tự nhiên, cần phải được kiểm chứng bằng những trải nghiệm của cuộc sống :“Thế giới bên ngoài chỉ là sự phô bày những gì hoạt động trong tâm thức ,và …tâm thức chụp bắt nó như một thế giới bên ngoài chỉ vì thói quen phân biệt và lý luận sai của tâm thức. Đệ tử phải tạo thói quen nhìn sự vật đúng như sự thật” (Sđd). Đây cũng là điểm gợi mở cho con người biết hoài nghi khoa học trên con đường đi tìm chân  lý. Hiện tượng khách quan luôn hàm chứa trong nó những nghịch lý.Con người phải biết tìm kiếm trong nó mối quan hệ biện chứng giữa các sự vật,hiện tượng để thấy được bản chất của vấn đề.

Chúng ta có thể nắm bắt được tư tưỏng này qua thuyết Nhân quả của Phật giáo . Đạo Phật cho rằng: gây nhân nào thì tất nhiên có quả báo ấy để  gánh chịu,không bao giờ gây nhân lành mà được hưởng quả báo khổ ,cũng không bao giờ gây nhân dữ mà được hưởng quả báo vui. Đây cũng là tư tưởng phù hợp với nhân sinh quan của người xưa: gieo gió ắt gặp bão.  Đièu đó không những phù hợp với đạo đức truyền thống của ngưòi Việt Nam mà còn phù hợp với những quy luật kinh tế của thời đại .Cạnh tranh trong lành mạnh để cùng nhau phát triển nâng cao đời sống con người là một mục tiêu lớn của công cuộc  hiện đại hoá đất nước.

Dưới góc độ tâm linh học ,Phật giáo nhìn mọi sinh vật trong tư nhiên như những thưc thể có sự sống,có cảm giác và những trạng thái cảm xúc giống như con người.Mọi người ,mọi loài đều ham sống ,sợ chết ,chính vì vậy con người không nên ỷ vàơ sức mạnh bản thân mà sát hại các sinh linh nhỏ bé khác .Tôn trọng sự sống của các sinh vật khác trong thế giới tự nhiên, dưới cái nhìn của khoa học hiện đại, cũng  là một nỗ lực nhằm góp phần bảo vệ môi trường sống của con người.

Qua một số ví dụ có tính chất minh hoạ như vậy,chúng ta càng nhận thức được rằng ,Phật giáo ngày nay đang có những đóng góp tích cực đối với đời sống của con người.Và ,cũng có thể khẳng định được ,khoa học và tôn giáo không phải lúc nào cũng đối nghịch với nhau.Vẫn luôn có những tương đồng nhất định giũa khoa học và ton giáo.Hy vọng rằng, dưới ánh sáng của khoa học hiện đại, phật tử sẽ sớm giác ngộ được những tư tưởng và lời dạy của Đức Phật để sống tốt đời , đẹp đạo ; là hạt giống tốt của dân tộc và đạo pháp.

 

Tu Viện Tây Phương

 

Ven: Thích Hạnh Đức